Жеңіс-75

Bairaq.kz порталы Ұлы Жеңістің 75 жылдық мерейтойы қарсаңында орден-медальдар туралы ақпарат беріп келеді. Бүгінгі тақырып – «Даңқ» (І, ІІ, ІІ дәреже) ордені. 

Орден Жоғарғы Кеңес Президиумының 1943 жылғы 8-қарашадағы Жарлығымен құрылды. Кейіннен орден туралы ереже ішінара өзгертілді. Атап айтсақ, 1947 жылғы 26-ақпанда және 16-желтоқсанда, сондай-ақ 1957 жылы 8-тамызда орден ережесіне бірқатар өзгерістер енгізілген.

«Даңқ» орденімен қатардағы жауынгер де, сержанттық құрам да, авиация, кіші лейтенант та марапатталды. Бұл орденге лайық болу үшін жауынгерлер Советтік Отанын қорғау жолында көзсіз ерлік танытып, ер мінез көрсетуі тиіс болған. 

«Даңқ» ордені үш дәрежеден тұрады: І, ІІ және ІІІ. Орденнің ең жоғары дәрежесі І дәреже болып саналады. Сәйкесінше, марапат та сатылы түрде жүреді, алдымен ІІІ дәрежелі, тағы ерлік көрсетсе, екінші дәрежелі, көзге түсіп жатса ең жоғарғы І дәрежені алады. Айта кету керек, Кеңес Одағындағы орден туралы ережеде «Даңқ» орденін үш мәрте алған жауынгер Кеңес Одағының батырымен бірдей лауазымға ие болады екен. 

«Даңқ» орденімен марапатталған әскерилер өздеріне келесі тәртіп бойынша шен алуға мүмкіндік туған: 

- Қатардағы жауынгер, ефрейтор және сержант – старшина шенін; 

- Старшиналар – кіші лейтенант шенін; 

- Авиация кіші лейтенанттары – лейтенант шеніне лайық деп саналған. 

Бұл орден иегерінің кеудесінің сол жағында, «Құрмет Белгісі» орденінен кейін дәрежесіне қарай тағылады. 

Орден бесжұлдызды пішінде жасалған. Жалпы ұзындығы 46 мм жуықтайды. Орден бетінде Кремльдегі Спасск мұнарасының суреті бейнеленген. Ал төменгі бөлігінде «СЛАВА» деген жазуы бар. Жазу қызыл лентаның үстінде орналасқан. Ал қақ ортада үлкен әріптермен «СССР» деген жазу орын теуіпті. 

І дәрежелі «Даңқ» ордені 950 белгісі бар таза алтыннан құйылады. Жалпы салмағы – 30 грамм. Ал ІІ дәрежелі орден күмістен құйылып, сурет бетіне алтын жалатылады. Жалпы салмағы 22 граммнан астам. ІІІ дәрежелі «Даңқ» орденінің құрамында алтын жоқ, таза күмістекн құйылады. Салмағы 22 грамм. 

«Даңқ» ордені «Жеңіс» орденімен бір күнде құрылды. Бұл - соғыс кезінде жасалған «құрлықтағы» ордендердің соңғысы: содан кейін Ушаков пен Нахимовтың «теңіз» ордендері ғана болды. Бұйрықта басқа ұлттық наградалар болмайтын бірнеше ерекшеліктер болды. Біріншіден, бұл тек сарбаздар мен сержанттарды марапаттауға арналған жалғыз әскери ерекшелік (авиацияда кіші лейтенанттар да бар).

Екіншіден, оларды марапаттау өсу ретімен, ең кіші - III дәрежеден басталды. Бұл тәртіп отыз жылдан кейін «Еңбек Даңқы» және «КСРО Қарулы Күштерінде Отанға қызмет еткені үшін» ордендерінің жарғыларында қайталанды.

Үшіншіден, Даңқ ордені 1974 жылға дейін тек жеке еңбегі үшін берілген КСРО-ның жалғыз наградасы болды. «Даңқ» ешқашан әскери бөлімдерге, кәсіпорындарға немесе ұйымдарға берілген жоқ. 

Төртіншіден, орден кавалерлерінің әскери шенін көтеру мәселесі қарастырылған. Басқа наградаларда мұндай жүйе болмады. 

Бесіншіден, «Даңқ» орденінің лентасындағы түстер империялық кезеңдегі «Қасиетті Георгий» орденінің лентасымен ұқсас болды. Сталиндік режим кезінде мұндай шешім тосын жағдай ретінде қабылданған. 

Алтыншыдан, «Даңқ» орденінің барлық дәрежелеріндегі ленталардың түсі бірдей болды. КСРО наградалары ішінде мұндай жағдай қайталанбайды. 

«Даңқ» ордені Сталиннің бастамасымен берілді. Оған негіз болған – «Жеңіс» орденінің атағы еді. Орденнің суретімен тоғыз суретші айналысқан. Сталин Н.И.Москалевтің нұсқасын таңдады. 

Ұлы Отан соғысы кезінде «Даңқ» орденінің толық кавалері атағын 110 қазақстандық азамат алған. Оның ішінде Рейхстаг төбесіне ту тіккен Рақымжан Қошқарбаев атамыз бар.