Тарихи нысандар Шахристанда және «Әзірет Сұлтан» мемлекеттік тарихи-мәдени қорық-музейінің қарауындағы ескі Түркістанның ортағасырлық басты көшесінде табылды. Бұл тұжырымдар әлемдік археология үшін үлкен мәнге ие.
Ескі Түркістан Қожа Ахмет Яссауи кесенесінің оңтүстігінде орналасқан. Шахристан аумағында керуенсарай, шығыс моншасы, қыш шеберханасы және оқу орны ашылды, олар 18-19 ғасырларға жатады. Айта кету керек, бұл нысандар өте сирек кездеседі.
Тарих ғылымдарының кандидаты, «Әзірет Сұлтан» мемлекеттік тарихи-мәдени қорық-мұражайының зерттеушісі, археолог Марат Тұяқбаевтың айтуынша, «Тақия» қақпасының маңынан табылған мектептің қазба жұмыстары үлкен маңызға ие, өйткені оқу орны алғаш рет Түркістан аумағында ашылған.
Сондай-ақ, керамика цехы табылды, бұл біздің елімізде керамикалық бұйымдар өндірісі технологиясының дамуын куәландырады.
"Археологиялық қазба жұмыстары кезінде керамикалық бұйымдар шығаратын шеберхана табылды. Қазіргі уақытта 8 пеш қазылған. Мұндай объектінің ашылуы сенсация болып табылады. Бұл толық циклді шеберхана ыдыс-аяқ пен кірпіш өндірісінің барлық кезеңдеріне орын береді", - деді Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институтының қызметкері, археолог Ерлан Қазизов.
Ежелгі Шахристан аумағында табылған шағын шығыс моншасы бірнеше бөлмеден тұрды. Су сақтайтын су қоймасы - сардоба бүгінгі күнге дейін сақталып келеді.
Археологиялық қазба жұмыстары Қожа Ахмет Яссауи кесенесінен Жеті ата қақпасына дейінгі жалпы ұзындығы 620 м болатын басты көшеде жүргізілді. Намаз оқу үшін хандардың «махсура» деп аталатын жеке бөлмесі қазылды. Сондай-ақ, бекіністердің мұнаралары және қонақтарды қабылдауға арналған бөлмелер табылған. Басты көшеден табылған заттар 15-16 ғасырларға жатады.
Мамандардың айтуынша, «Әзірет Сұлтан» мемлекеттік тарихи-мәдени қорық-музейі аумағында жасырылған құпияның көп бөлігі әлі ашылмаған.